2/12/2022 Interview Radio1 Terreurproces Brussel

Vandaag om 9.00h een interview gegeven in "De Ochtend" aan Jan Van Delm over het Parijse terreurproces naar aanleiding van de start van het proces in Brussel.

Beluister hier

Hieronder een transcriptie ervan:

Deze week is de jury geloot voor wat nu al hét proces van de eeuw wordt genoemd. Want het gaat over de aanslagen in Brussel en Zaventem, nu al ruim 6 jaar geleden. De veiligheidsmaatregelen zijn ongezien, de locatie is ongewoon, in de oude gebouwen van de NAVO. En het proces zelf belooft 6 tot 9 maanden te duren. Dat wordt dus een hele kluif.

Goeiemorgen, Paul Ponsaers.

U bent prof emeritus criminologie aan  de universiteit van Gent, en auteur van "Het terreurproces van Parijs". Interessant want verschillende van de 10 beklaagden in Brussel stonden ook al terecht in Parijs, he?

10 beklaagden, 9 mensen zullen hier fysiek aanwezig zijn.

De tiende, Oussama Atar, het brein, zeg maar, achter de aanslagen in Parijs en Brussel, is naar alle waarschijnlijkheid overleden, maar zal voor alle zekerheid toch bij verstek worden veroordeeld.

Ja, vijf mensen zijn in Parijs al veroordeeld omwille van hun betrokkenheid bij de aanslagen in Parijs en staan opnieuw terecht in Brussel voor de aanslagen op de luchthaven van Zaventem en het metrostation Maalbeek in Brussel.

Het gaat om Salah Abdeslam (“twijfelaar”, gearresteerd vóór Brussel) en Mohamed Abrini (“twijfelaar” in Parijs én Brussel Zaventem), beiden uit Brussel, die veroordeeld werden tot levenslang. Dan zijn er nog de Tunesiër Sofien Ayari (“de gepolitiseerde”, aandeel in Brussel ?) en de Zweed Osama Krayem (“de zwijger” en “twijfelaar” in Metro Brussel) die 30 jaar kregen in Parijs. En verder is er Ali El Haddad Asufi (“de wapenleverancier”) die veroordeeld werd tot 10 jaar.

Vier zijn “hulpjes”, die nog niet terecht stonden in Parijs, en voor het eerst zullen berecht worden in Brussel: Hervé Bayingana Muhirwa, Bilal El Makhoukhi, de broers Smaïl en Ibrahim Farisi

Vergeet vooral ook niet de drie “inghimasi” (zelfmoordterroristen) die zich tot ontploffing brachten bij de Brusselse aanslagen, Najim Laachraoui (Zaventem), Khalid (Metro) en Ibrahim El Bakraoui (Zaventem). Zij staan natuurlijk niet terecht, aangezien ze overleden zijn, maar waren wel de belangrijkste daders.

PARIJS - BRUSSEL

Salah Abdeslam en Mohammed Abrini, de man met het hoedje, zijn in Parijs al veroordeeld tot levenslang. Heeft het proces in Brussel voor hen dan nog veel belang?

Je kan daarover redetwisten, maar de aanslagen in Brussel zijn natuurlijk niet behandeld in Parijs en moeten hier nog juridisch worden afgewikkeld, al zeker voor de slachtoffers en de nabestaanden.

In Parijs waren 2.600 burgerlijke partijen, in Brussel haast 1.000

Voor hen ligt de zaak inderdaad anders. Verwacht u dat zij antwoorden zullen krijgen op hun vragen?

Het gaat niet zozeer om vergoedingen die gevraagd worden, maar slachtoffers en nabestaanden willen “begrijpen” wat er zich precies afspeelden en vooral waarom één en ander zich afspeelde. Ook de bevolking verwacht antwoorden op deze vragen.

Het is afwachten, maar in Parijs hielden veel slachtoffers toch een vrij goed gevoel over aan het proces.

De Franse justitie kreeg achteraf veel lof voor de manier waarop het proces was gevoerd in Parijs. Bij ons begon het al meteen met een valse noot: de boxen waarin de beklaagden moeten plaatsnemen, moesten al meteen worden "verbouwd".

Ja, dat was al meteen een kostelijke grap van 235.000 euro en gezichtsverlies voor ons gerecht. Anderzijds zegt het ook iets over ons systeem en over het belang dat wij hechten aan de rechten van verdediging.

In Parijs waren het ook beroepsrechters die de zaak moesten beoordelen, wij blijven

vasthouden aan lekenrechters. Zij moeten hun hele leven maandenlang helemaal omgooien. Nu al vrezen vele experts dat de jury het einde van het proces niet haalt, wat denkt u daarover?

De Franse justitie heeft dat systeem destijds ingevoerd voor terreurprocessen, omdat leden van lekenjury’s in het verleden werden bedreigd. Er is geen reden om aan te nemen dat in ons land zich een dergelijke evolutie niet zou kunnen voordoen.

Het is maar de vraag of een proces met een doorlooptijd van zes tot negen maanden op maat is van actieve burgers in het maatschappelijk leven (familie, werk, …). Ik denk van niet.

Overigens  bestaat de vrees dat een lekenjury, die niet vertrouwd is met de brutaliteit en gruwelijkheid van terreurfeiten, hiermee op een serene wijze kan omgaan. Het gevaar bestaat dat er een aantal leden er psychologisch niet tegen opgewassen zal zijn en dat emoties al te fel zullen oplaaien.

WESTERS RECHT - SHARIA

Verschillende daders zijn als zelfmoordterroristen omgekomen en konden dus uiteraard niet meer ondervraagd worden. We moeten het dus stellen met de verklaringen van de overlevenden, is dat geen probleem?

Dat is uiteraard een probleem. Als het erom gaat te “begrijpen”, dan zijn juist de meest voorvarenden en vastbeslotenen diegenen die inzicht zouden kunnen bieden omtrent de wijze waarop de terreurgroep intern functioneerde en waarom zij ertoe zijn overgegaan, maar zij zijn dood. Het zijn de “twijfelaars” die nu terechtstaan.

Overigens bleek reeds in Parijs dat zij geen respect hebben voor ons rechtssysteem. Waarom niet?

Ons westers seculier strafrecht is gericht op herstel (door de dader) en afschrikking (voor de dader en de samenleving). Het islamitische strafrecht, de sharia, is een verzameling van geloofsvoorschriften, met het oog op het hiernamaals (het paradijs).

En dus passen zij hun verklaringen voordurend aan, en kunnen/mogen we hen niet zomaar geloven?

Tijdens het Parijse proces bleek dat zij gebruik maken van “takkyya” (= verhullen). Volgens hun overtuiging mogen jihadi’s zich anders voordoen dan ze zijn om ongelovigen te misleiden.

Salah Abdeslam zou in Parijs op het laatste moment beslist hebben om zichzelf niet op te blazen, naar eigen zeggen omdat hij geen mensen kan vermoorden. Gelooft u dat?

Abdeslam is een man met twee gezichten. Soms erg dweperig en militant, dan weer begrijpend naar de slachtoffers toe. Hij spreekt met twee tongen. Ik kan weinig geloof hechten aan zijn verklaringen. Waarschijnlijk wou hij gewoon in leven blijven.

Bij een andere gelegenheid zegt hij dan weer dat zijn bommengordel niet werkte.

Die verklaring is m.i. vooral bedoeld voor de achterban: hij schaamt zich ten aanzien van zijn medeplichtigen over het feit dat hij zijn bom niet tot ontploffing heeft gebracht.

Er is dus veel groepsdruk?

Ja, dat is voor mij de les die we kunnen trekken uit het Parijse proces. Radicalisering is niet zozeer een proces dat zich afspeelt tussen de oren van een individu, maar een sociaal proces.

Als je niet beantwoordt aan de verwachtingen van de groep, zit je met een probleem. En in die groep zijn formele en informele leidersfiguren die de interne commandostructuur bewaken. Het gaat met andere woorden niet zozeer om religieuze motieven, maar om groepsdruk.

Terwijl wij in ons strafrecht vooral kijken naar de individuele verantwoordelijkheid, de individuele schuld?

Inderdaad en dat is misschien wel een probleem. Het Franse gerecht zocht verwoed een antwoord op de vraag of en wanneer die terroristen geradicaliseerd waren. Maar om radicale ideeën te hebben, moet je eerst ideeën hebben natuurlijk.

En die hadden ze niet?

Dat valt toch sterk te betwijfelen. Vele jongeren hadden een vrij leeg bestaan en waren ze verwikkeld in criminele circuits, tot ze plots, vaak onder invloed van de gruwelen in Syrië, "overtuigd" raakten van de goede zaak. Eén van de terroristen ging bvb een boekhandel binnen in Auvelais, waar hij ondergedoken was, en vroeg aan de verbouwereerde verkoper naar een goede beschrijving van het "paradijs". Zo zeker waren ze niet, ze werden door de leiding in Syrië instrumenteel ingezet in hun strategie.

Als er qua opvattingen zo'n gigantische kloof is tussen die terroristen en ons gerechtelijk systeem, kun je je toch de vraag stellen wat het nut is van dit proces?

Ja, maar dit proces lijkt mij in de eerste plaats belangrijk voor de slachtoffers en getraumatiseerde delen van de bevolking, veel minder voor de daders. En het proces in Parijs heeft toch bewezen dat dat niet onbelangrijk is.

Het proces over de aanslagen in Brussel gaat morgen voort. Hartelijk dank voor dit gesprek, Paul Ponsaers, auteur van "Het terreurproces van Parijs", uitgegeven door Gompel en Svacina.

Nog een fijne zondag!

Graag gedaan.